De jonge vrouw komt mijn praktijk binnen. Mid-career en in de bloei van haar leven. Ze heeft een goede baan, een fijne relatie en leuke vrienden. Toch is ze niet happy. Het gevoel dat ze niet goed genoeg is, knaagt aan haar. Dagelijks voelt ze de twijfel. “Vandaag val ik door de mand en komen ze erachter dat ik niet voldoe.” Deze gedachte zorgt ervoor dat ze overal ‘ja’ tegen zegt. Er belandt steeds meer op haar bord en ze neemt geen tijd meer om stil te staan en rustig de tijd te nemen om over een opdracht na te denken. Ze holt achter zichzelf aan en haar gevoel van incompetentie groeit met de dag. Vroeg of laat zal ze te maken krijgen met het imposter-syndroom waar -vooral veel jonge- vrouwen in deze fase van hun loopbaan mee kampen.
Haar vraag is hoe ze hier uit kan komen, zodat ze met meer zelfvertrouwen in haar schoenen kan staan en beter toegerust is voor haar taken op de werkvloer. Dat ze voldoening kan scheppen in dat wat ze graag doet. Zodat ze ook weer meer plezier krijgt in haar privéleven en kan genieten van al datgene wat werkelijk belangrijk voor haar is.
Een mooi traject dat start met bewustwording en het creëren van ruimte en tijd om stil te staan bij wat speelt in haar leven. Nee-zeggen op de juiste momenten is daarin cruciaal én nog niet zo makkelijk. Want hoe doe je dat eigenlijk? Nee-zeggen?
Hoe leer je nee zeggen?
Volgens sociologe Christine Carter gaat dat in drie stappen.
Stap 1: Bereid je voor
Voordat je begint met nee zeggen is het belangrijk om te weten waar je volmondig ja tegen wilt zeggen. ‘Wie van binnen nog niet overtuigd is van zijn nee, komt onduidelijk over,’ zegt psycholoog Marloes Abrahamse. Die onduidelijkheid leidt ertoe dat anderen het bij je blijven proberen. Het is makkelijker iets af te slaan wanneer je voor jezelf helder hebt waarom je het niet kunt of wilt, en wat je prioriteiten zijn.
Stel regels op waarvan je weet dat je ze nodig hebt om rustig, fit en tevreden te blijven. Bijvoorbeeld: niet meer dan twee avonden per week uitgaan omdat je anders moe en humeurig wordt. Noteer vaste tijden in je agenda voor dingen die je zelf belangrijk vindt en nodig hebt; niet alleen werkklussen, maar ook tijd voor gezin, sport, administratie of wandelen. Dat maakt direct zichtbaar wanneer je wel of niet beschikbaar bent. En het maakt het ook makkelijker om te zeggen: dan heb ik al iets anders. Ook als dat een avond in bad is met je favoriete muziek.
Ben je wel beschikbaar, bedenk dan bij elk verzoek: wil ik dit, of doe ik dit vooral omdat ik denk dat het zou moeten? Gaat dit me plezier brengen?
Stap 2: Zeg nee
Er zijn maar liefst 21 manieren om dat aardig te doen – zie de lijst hieronder van sociologe Christine Carter. Maar gewoon op de man af nee zeggen kan ook, ‘De meeste mensen plakken een hele verklaring aan hun nee vast. Maar dat komt minder stevig over. En in onze cultuur roept het soms zelfs ergernis op omdat het verdedigend lijkt.’
We zijn bang dat een simpel nee bot overkomt en daarom draaien we eromheen. Maar effectiever is het om er niet te veel woorden aan vuil te maken. Abrahamse: ‘Je kunt wel vrágen of de ander toelichting erbij wil of niet. Ik vraag weleens: wil je de korte of de lange, uitgelegde, nee? Meestal houden mensen het dan bij de korte versie. Het antwoord blíjft immers nee.’
Met verzoeken van gelijken – vrienden, familie, collega’s – ligt het wel iets anders dan met verzoeken van je werkgever. Vaak gaat het om opdrachten en dan is het lastiger om simpelweg nee te zeggen. Je zult dan moeten onderhandelen; zeg bijvoorbeeld dat je niet alles kunt doen wat er van je gevraagd wordt en vraag je baas welke andere taak je kunt laten vallen.
‘Geef jezelf het recht om verzoeken te weigeren,’ zegt Abrahamse. ‘En geef de ander het recht om even teleurgesteld te zijn. Maar bedenk dat je niet verantwoordelijk bent voor de gevoelens van de ander. Je bent er niet om in de behoefte van de ander te voorzien.’
Eventueel kun je een alternatief bieden; iemand anders voorstellen, een later tijdstip, of andere – voor jezelf prettige – voorwaarden. Maar als de ander blijft aandringen, herhaal je je nee. Heeft diegene het dan nog niet begrepen, zeg dan wat je van dat gedrag vindt en beëindig het gesprek.
Stap 3: Sta achter je beslissing
Probeer je na je afwijzing te richten op de positieve effecten van je beslissing, zegt Christine Carter, en niet op schuldgevoel of spijt. En ga het zeker niet toch nog (half) doen, omdat je het akelig vindt voor de ander. Als positieve effecten noemt ze bijvoorbeeld: je bent beter uitgerust, er kwam tijd vrij voor iets leukers of belangrijkers, je bent voor jezelf opgekomen.
‘De perfecte nee, waarmee je voor altijd van alle verzoeken verlost bent, bestaat niet,’ zegt Marloes Abrahamse. ‘Uiteindelijk gaat het erom dat je jezelf bewust bent van je behoeften op korte en op lange termijn. Als je tegelijkertijd oog hebt voor het belang van de ander, hoort onderhandelen er soms bij; als je maar in staat bent om je eigen belang goed te bewaken.’
21 manier om nee te zeggen:
1 Vaag, maar effectief
‘Bedankt voor de uitnodiging, maar het gaat me niet lukken.’
2 Het is niet persoonlijk
‘Bedankt voor je vraag, maar ik doe op dit moment even helemaal geen dingen naast [project x].’
3 Probeer het later nog eens
‘Ik zou het wel willen, maar tot augustus ben ik niet beschikbaar. Je kunt me dan nog eens vragen.’
4 Zal ik het aan … vragen?
‘Ik kan dat niet voor je doen, maar ik kan vragen of … het misschien wél kan doen.’
5 Blijf het proberen
‘Ik kan deze data niet, maar ik wil je wel graag zien. Heb je nog andere opties?’
6 Probeer het spontaan
‘Het past deze maand niet in mijn agenda, maar ik wil het wel graag een keer doen. Bel je me vlak voor je weer eens gaat?’
7 Dankbaarheid
‘Ontzettend bedankt voor je enthousiasme! Maar ik kan je helaas niet helpen op dit moment.’
8 Denk ook eens aan je partner (als je kinderen vooral jou met verzoeken bestoken)
‘Zullen we vragen of je vader/je moeder het kan doen?’
9 Vijfminuten-gunst
‘Ik kan niet komen, maar ik kan je wel helpen het te promoten door het op mijn website te plaatsen/een mailtje rond te sturen.’
10 Gewoon nee
‘Bedankt, maar ik moet het aan me voorbij laten gaan.’ (En vervolgens je mond houden.)
11 Elegant
‘Ik waardeer het zeer dat u me vraagt, maar ik ben al bezet.’
12 Het spijt me
‘Ik zou willen dat ik het kon doen, maar het gaat nu gewoon niet.’
13 Iemand anders heeft het besloten
‘Ik heb mijn coach/partner/therapeut beloofd dat ik geen nieuwe projecten aanneem. Ik ben bezig meer balans in mijn leven te creëren.’
14 Mijn gezin is de reden
‘Bedankt voor de uitnodiging, maar dan voetbalt mijn zoontje en ik mis nooit een wedstrijd.’
15 Ik ken iemand anders
‘Ik heb nu gewoon geen tijd. Ik kan je wel iemand anders aanbevelen.’
16 Ik ben al bezet
‘Ik waardeer het dat je aan me denkt, maar heb die dag al iets anders.’
17 Grenzen stellen
‘Ik zal je zeggen wat ik wél kan doen’ en het houden bij wat voor jezelf comfortabel voelt.
18 Niet nee, maar ook niet ja
‘Ik denk erover na en kom erop terug.’
19 Niets zeggen
Niet alle verzoeken vereisen een antwoord. Het voelt onbeleefd om een verzoek te negeren, maar soms is dat het beste voor iedereen.
20 Vertel al je sores
‘De kinderen zijn ziek, deze week moet ook de badkamer verbouwd en project X ingeleverd.’
21 Het zit me tot hier
‘Ik moet nu even voor mezelf zorgen.’ Maak duidelijk dat het niet persoonlijk is, maar dat je niet kunt doen wat diegene van je vraagt.
Bron: Christine Carter, www.greatergood.berkeley.edu
Eveline den Boogert is coach en trainer. Zij werkt veel met mensen die het nog niet zo makkelijk vinden om ‘nee’ te zeggen en daardoor veelal te kampen krijgen met stress en burn-out klachten. Herkenbaar? Neem hier contact op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.